Ik ben gek op alles dat met paarden te maken heeft. Toen ik ontdekte dat de garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke in België nog steeds gebeurd wist ik gelijk, daar moet ik heen!

Garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke

Belgische paarden struinen met hun grote hoeven door het mulle zand, aan beide kanten hangen donkere rieten manden en de vissers in gele jassen leiden ze naar zee. Bij laagtij gaan de vissers en paarden de zee in om gedurende 2 á 3 uren te vissen op garnalen.

Als groot paardenliefhebber wist ik dat er vroeger in Scheveningen werd gevist met behulp van paarden. Deze eeuwenoude traditie wordt al lang niet meer gedaan in Nederland maar wel in het Belgische Oostduinkerke. Sinds 4 december 2013 staat de ‘Garnaalvisserij te paard’ op de UNESCO lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Het is de enige plaats ter wereld waar dit ambacht nog wordt uitgevoerd zoals het meer dan 500 jaar geleden begon.

Ontmoeting met één van garnaalvissers van de oude garde

Speciaal voor deze gebeurtenis ben ik naar Oostduinkerke afgereisd om het van dichtbij mee te maken. Ik verblijf in het Albert Hotel dat aan het Astridplein ligt, nog geen 100 meter van het strand. Bij aankomst zie ik twee Belgische paarden die een huifkar voorttrekken. Ik vraag er gelijk naar bij het inchecken en terwijl ik mijn tassen op de kamer zet belt Florence, eigenaresse van het hotel, haar man. Als ik beneden kom geeft zij aan dat hij op ons wacht samen met Johan van den Driessche, één van garnaalvissers van de oude garde.

Als ik Johan vertel dat ik geïnteresseerd ben in de garnaalvisserij begint hij gelijk voluit te praten. Hij woonde in Kortrijk en had daar een paardenfokkerij. 30 Jaar geleden verhuisde hij naar Oostduinkerke en ging hij naast het paarden fokken ook vissen op garnalen. Nu is hij te oud om nog mee te vissen en daarom organiseert hij samen met zijn zoon Dominique, die hoefsmid is, huifkar tochten over het strand en langs de duinen. Hij vraagt of ik meega in de huifkar zodat hij mij alles kan vertellen.

Huifkar tocht over het strand

Dat laat ik mij geen twee keer zeggen en via een opstapje neem ik plaats op een van de houten bankjes. Johan begint te vertellen; “het garnaalvissen te paard is nooit een volwaardig beroep geweest. Kleine landbouwers die paarden hadden deden het erbij om iets extra’s te verdienen. In de jaren ’50 kwamen de tractoren in opmars en deden steeds meer boeren hun werkpaarden van de hand en gingen over op machinale landbouw. Een paar mensen met paarden bleven over en koesterde het oude strandvissersambacht.

De erkenning van UNESCO is een hele eer en zorgt voor de instandhouding hiervan. Hij is blij met de nominatie en het stimuleert ook het toerisme. Als paardenman vind hij het erg dat het Belgisch paard nog weinig wordt gebruikt.

In de jaren ’30 werden er gemiddeld 400.000 per jaar geboren en nog was dat te weinig. Nu worden er nog geen 400 per jaar geboren en zelfs dat is nog teveel”. Hij is trots op zijn paarden Arfa en Arthur die ons inmiddels van het mulle zand door de branding van de zee voeren. Vijf en zes jaar zijn ze. “Wist je dat Belgische paarden de meest werklustige paarden zijn ter wereld en het beste koudbloed ras? Daarom zijn deze paarden zo geschikt voor het werk”. Johan zet ons weer af aan de boulevard, hij rijdt met zijn kar richting huis en roept tot morgenochtend.

Garnaalvisserij te paard

Om 7.30 uur in de ochtend loop ik het hotel uit en staan de paarden opgetuigd klaar voor de deur op het Astridplein. Eind juni, aan het begin van het toeristenseizoen staat Oostduinkerke in het teken van de garnaalfeesten. De vissers zijn bezig om de gele pakken aan te trekken. Ik raak in gesprek met Eddy d’Hulster, woordvoerder van de garnaalvissers noemt hij zichzelf. Hij is blij met alle aandacht die er is na de plaatsing van dit ambacht op de lijst van UNESCO. d’Hulster; “Journalisten van over de hele wereld komen nu hier voor reportages”, hij wijst opzij naar een paar Spaanse en Franse journalisten en televisieploegen. “Hij is een derde generatie garnaalvisser en vandaag rijdt zijn zoon mee” verteld hij met een glundering in zijn ogen”.

Meer dan 500 jaar geleden is de traditie ontstaan uit pure overleving voor de vissersbevolking. Toen werden de vissers nog “peerdevissers”genoemd. De mannen voeren in de zomer naar IJsland maar als zij thuis waren in de wintermaanden dan verdienden zij te weinig om het gezin te kunnen onderhouden. Iedereen die een paard had is toen begonnen met het vissen op garnalen.

Cruciaal is het vertrouwen in- en respect voor het paard om de zee in te gaan. Met uitzondering van de wintermaanden gaan de vissers een keer per week, anderhalf uur voor tot anderhalf uur na laagtij de zee in om gemiddeld drie uur te gaan vissen. Er wordt gevist van half april tot eind oktober. ‘d Hulster verteld dat de beste tijd om te vissen op garnalen in oktober is. Garnalen zijn 3 keer per jaar zwanger en tweeslachtig. Ze dragen gemiddeld 6000 eitjes per keer. In oktober dragen ze geen eitjes meer en zijn de garnalen dikker.

De trekpaarden gaan de zee in

Het is zover, de paarden vertrekken met de vissers in de kar die ze naar de zee leidden. Op een zandbank worden de paarden losgekoppeld van de kar en de vissers klimmen erop. Andere vissers blijven aan de kant en spannen daar netten. De slepers, mannelijke vissers gaan in hun waterdichte pakken de zee in en slepen aldaar, net als de paarden, visnetten voort.

De paarden gaan tot aan hun borst de zee in en het vraagt zowel van de mannen in het water als van de paarden een enorme trekkracht. Met een trechtervormig net dat zijdelings door twee planken wordt opengehouden worden de garnalen gevangen.

Onder water sleept een ketting over het zand en door de schokgolven springen de garnalen op en komen ze in het net terecht. Om het half uur wordt het net geleegd en wordt de vangst eerst gezeefd. De vissen en krabben blijven achter op het droge en de garnalen gaan in de grote rieten manden.

Dit schouwspel gaat zo nog een paar uur door. Even verderop gaat een groep vrouwen de zee in met visnetten. Voor mij is het te diep maar als ze er weer uitkomen raak ik in gesprek met Martine. “Stienestekers” zijn we, wij doen hetzelfde werk maar wij steken in plaats van slepen. In de 18e eeuw besloot een groep vrouwen onder leiding van Stiene om extra inkomen te vergaren door mee te helpen met vissen. Omdat het slepen behoorlijk zwaar is, gingen zij steken.

Ze wijst naar het houten bordje om haar nek. “Dit is de totemepper, gemaakt in Frankrijk” verteld ze. In het vierkante stukje plaatsen wij de stok die aan het visnet is bevestigd en op deze manier steken wij de visnetten vooruit over de zandlaag. Zo vangen wij garnalen”. Drie jaar geleden is Martine met haar mede vissers begonnen om tijdens de garnaalfeesten aan iedereen te laten zien dat ook de vrouwen meehielpen met dit werk. Trots poseert ze met haar stienesteker in het water om daarna te laten zien hoe ze de garnalen vangt die zich verschuilen onder een laagje zand.

Garnalen proeven op de Zeedijk

Na die uur lang vissen zijn er genoeg garnalen gevist om de vangst naar de boulevard te brengen. Daar staan de Slepers, de garnaalkruiersclub uit Oostduinkerke al klaar om de garnalen te wassen en te sorteren. De kleine krabbetjes en schelpen worden er tussen uit gehaald evenals het zeewier. Daarna worden de garnalen twee tot drie minuten levend gekookt. Vanuit een grote zilvergrijze airstream caravan worden de garnalen verkocht voor €2,- per bakje door de Stienestekers vrouwen.

Het proeven van de garnalen sla ik over maar mocht je ervan houden dan is het de moeite waard. Als je geen genoeg kan krijgen van de garnalen dan kan je gaan eten in het restaurant van een garnaalvisser, Estaminet De Peerdevisscher. Denk eraan dat het om 18.30 uur sluit. Ik ben benieuwd of iemand het al eens gezien heeft?

Meer informatie over garnaalvisserij

Als je ook de garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke in België aan het werk wilt zien kijk dan op de website voor de actuele data en tijden. Let goed op want het garnalen koken op de Zeedijk daarna is maar op een paar data.

Daarnaast is het Nationaal Visserijmuseum Navigo gelegen dat meer inzicht geeft in de geschiedenis van de visserij.

Zou jij de garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke in België ook wel eens willen zien?